پرداختن به پسااسلامگرایی ادامه پروژهای است که بیات با این پرسش سراغ آن رفته است که آیا میشود اسلام را دموکراتیک کرد؟ واژه پسااسلامگرایی که از ابداعات بیات است در سال ۱۹۹۵ قبل از انتخاب سیدمحمد خاتمی به ریاستجمهوری مطرح میشود. پسااسلامگرایی در برداشت اولیه بیات هم وضعیت، هم پروژه است.
دو ویژگی بارز ملی ما؛ از یک سو «تحمل و مدارا» و از سوی دیگر «یاری مظلومان» است. به عبارتی، در آنجا که عارف نامی ایرانی، ابولحسن خرقانی بر سردر خانقاهش مینگارد «هرکه در این سرا درآید نانش دهید و از ایمانش مپرسید»، آن «سرا» میتواند همه مساحت ایران باشد و این نگاه به «انسان» در میان اکثر ایرانیان دیده شود.
امروز ساخت اجتماعی ایران خیلی در وضعیت رکود قرار دارد، و نسبت به بسیاری از موضوعات سیاسی و دیگر حوادث واکنش جدی از خودش نشان نمی دهد. اما عرصه پالیتی یا نخبگان سیاسی، به نوعی چون توزیع قدرت مجدد دارد، و به نوعی ساخت قدرت در وضعیت reconstruct (بازسازی مجدد) قرار می گیرد، هیجان و تحرکش در روزهای آینده، افزایش پیدا می کند، این تحرک به ویژه در فضای ثبت نام کاندیداهای انتخاباتی، و احتمالا از ۷ خرداد، مشاهده خواهد شد
وقتِ خیزش بهدرون و انزوا سپری شده؛ وقتِ عبور از «وقت» است. وقت کنش در اجتماع است. وقت تحرک و پویایی در اجتماع است. وقت خیزش برای شکوفایی هر فرد است در جهتی که مایل است و در جهتی که توانش را دارد- با قیدهای مدنی مورد توافق جمع. نخواهیم و نگذاریم وقت بر ما غلبه کند. سنت عرفانیِ رفتن به درون را وارون کنیم. به بیرون بجهیم و به طبیعت و جامعه و مدنیت و آینده بپردازیم
همنسلهای من از شهید مطهری دینداری و مسلمانی خود را آموختند/ شهید مطهری سعی کردند از جاودانگی اخلاق دفاع کنند / برای محکمکاری در اخلاق و بتن آرمه کردن ارزشهای اخلاقی، احساس کردند که با علامه همراهی نکنند / از نظر حضرات، اخلاق عبارت است از قواعدی که انسانها وضع میکنند /
گمان شهید مطهری این بود که دیدگاه علامه سر از نسبیت در میآورد و حد یقفی نخواهد داشت
اضطراب جزیی از موقعیت انسان بودن است. هایدگر در جایی می گوید که انواع و اقسام اضطراب وجود دارد. ولی اضطراب به صورت های خاصی متضمن همان آرامش ناشی از آرزوی آفرینندگی است. به عبارت دیگر اگر مضطرب نبودیم هرگز چیزی نمی آفریدیم.
سوال این است: چرا پس از ۷۰ سال برنامه ریزی و اجرای ۱۱ برنامه میان مدت و ۵۰ سال حضور در عرصه آمایش سرزمین، خروجی نظام برنامه ریزی چیزی نیست، جز اقتصادی تک محصولی بر پایه فروش نفت خام، رکود تولید، اقتصاد رانتی غیرمولد، قاچاق بی رویه، عدم تعادل و نابرابری های گسترده اجتماعی، فقر گسترده، غلبه انواع بحران های زیست محیطی، مهاجرت روستاییان و حاشیه نشین ها و سرانجام زوال، فرسودگی و از هم گسیختگی جامعه؟